“พัดเตาไฟก็ช่วยให้ไฟติดเร็ว พัดโบกร่างกายก็ช่วยคลายร้อน” ในสมัยรุ่นคุณปู่ คุณย่า ตายาย การปรุงอาหารเพื่อหล่อเลี้ยงชีวิตคนในครอบครัวมักใช้ฟืนก่อไฟ ซึ่งการก่อไฟโดยใช้ฟืนกว่าจะไฟลุกติดต้องใช้เวลาค่อนข้างนานและมีควันมาก ผู้เฒ่าผู้แก่เริ่มคิดค้นหาวิธีในการทำให้ไฟติดโดยเร็วขึ้นนั่นก็คือ การใช้พัด ต่อมาจึงเห็นประโยชน์การใช้สอยพัดมากขึ้น เช่น ทำเพื่อโบกร่างกายให้คลายร้อนและสามารถที่จะนำติดตัวไปไหนมาไหนได้อย่างสะดวก
วัสดุที่ใช้สานพัดส่วนใหญ่มักใช้พืชธรรมชาติในท้องถิ่น เช่น ไม้ไผ่ นำมาสานเป็นรูปลักษณะต่าง ๆ ต่อมาก็มีการปรับปรุงพัฒนารูปแบบและลวดลายให้มีความสวยงามประณีตมากยิ่งขึ้น เช่น พัดสานห้าเหลี่ยมเหมาะสำหรับโบกพัดเตาไฟ พัดยกลายดอกเป็นลวดลายต่าง ๆ
ปัจจุบัน “พัด” ยังเป็นที่นิยม จึงทำให้ยังมีการทำพัดในชุมชนให้เห็นอยู่บ้าง แต่การผลิตพัดก็มีการปรับปรุงพัฒนาให้เข้ากับยุคสมัยโดยอาศัยกาลเวลาเป็นเครื่องหล่อหลอมให้คงอยู่เรียกว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” มูลนิธิ ซี.ซี.เอฟ.ฯ จังหวัดหนองบัวลำภู เล็งเห็นถึงความสำคัญของภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านหัตถกรรมเครื่องจักรสาน จึงขอเป็นส่วนหนึ่งที่ร่วมอนุรักษ์สืบต่อภูมิปัญญาด้านนี้ให้คงอยู่สืบไปชั่วลูกชั่วหลานผ่าน “กิจกรรมสืบสานภูมิปัญญาอนุรักษ์” โดยปราชญ์ในชุมชน หรือที่เด็ก ๆ เรียกกันติดปากว่า “ทวดหนู” เป็นผู้ถ่ายทอดให้เด็กและเยาวชนในชุมชนได้ลองฝึกสานพัดง่าย ๆ นอกจากสนุกยังได้เรียนรู้การทำพัดไว้ใช้งานในครอบครัวอีกด้วย
วันนี้ “น้องเนเน่” เด็ก ซี.ซี.เอฟ. และเพื่อน ๆ ได้มาหาทวดหนูที่บ้านเพื่อมาเรียนรู้และฝึกสานพัด เพื่อนำชิ้นงานไปส่งคุณครูในวันเปิดภาคเรียน เนเน่เล่าให้ฟังว่า “กลุ่มของผมได้รับมอบหมายงานด้านจักสานครับ ผมดีใจที่บ้านทวดหนูอยู่ใกล้ๆ บ้านของผม เพราะตั้งแต่ผมเกิดมาผมก็เห็นทวดหนูก็จักโน่นสานนี่มาตลอด พอดีกับได้รับมอบงานจากคุณครู ให้ไปเรียนรู้งานหัตถกรรมในชุมชนของตนเอง ช่วงปิดภาคเรียนตอนเช้าผมก็จะมานั่งดูคุณตา “จักตอก” เตรียมไว้สำหรับสานพัดไว้โบกเตาไฟ ทวดหนูบอกผมว่าถ้าอยากสานพัดเป็นต้องเริ่มตั้งแต่ขั้นตอนแรก คือ จักตอกนี่ล่ะ ถ้าอยากทำพัดอันสวยงามเป็นการจักตอกก็ต้องละเอียดมากกว่านี้ คุณครูกับชับหนักแน่นมากว่าแต่ละกลุ่มที่ได้มอบหมายงานต้องเรียนรู้และทำด้วยตัวเองจะได้นำมาเล่าและแลกเปลี่ยนกับเพื่อนๆได้ ไม่แน่อาจเป็นอาชีพหนึ่งที่เราสนใจก็ได้ ผมภูมิใจครับที่วันนี้ผมได้มีโอกาสได้เรียนรู้สิ่งที่ปู่ย่าตายายหวงแหนไว้ให้ลูกหลาน ให้คนรุ่นหลังอย่างพวกผมได้สัมผัสและเรียนรู้ น้อยคนมากที่จะมีโอกาส เพราะกาลเวลาของคนยุคนี้สมัยนี้ต่างเร่งรีบจับจ่ายใช้สอยด้วยง่ายอยากได้อะไรก็สั่งเอาตามร้านค้าออนไลน์มากมาย แต่สำหรับผม กาลเวลาเป็นสิ่งที่มีค่ามากครับสอนให้ผมคนรู้จักปรับวิธีการดำเนินชีวิตอย่างมีคุณค่าไม่ทิ้งตัวตนของตนเองครับ” น้องเนเน่พูดพลางหยิบพัดที่สานเสร็จเรียบร้อยยื่นให้เพื่อน ๆ ชมผลงานของตนเอง
