"ผู้ไทไขประตูเล้า" บุญเดือนสาม จ.ยโสธร

“ผู้ไทเซโปน” กลุ่มชาติพันธ์ผู้ไทที่อพยพมาจาก สปป. ลาว ในเมืองพิน เมืองเซโปน และเมืองนอง ซึ่งอพยพมาตั้งหลักปักฐานตามแม่น้ำโขง ในประเทศไทยมีถิ่นฐานที่พบชาวผู้ไทอาศัยอยู่ เช่น จ.มุกดาหาร ใน อ.ดอนตาล จ.ยโสธร ใน อ.เลิงนกทา และจ.อำนาจเจริญ ใน อ.เสนางคนิคม อ.ปทุมราชวงศาและ อ.ชานุมาน ชาวผู้ไทมีวิถีอยู่อย่างเรียบง่าย ภาษาที่ใช้สื่อสารอยู่ในตระกูล ไต กะได ซึ่งมีความคล้ายคลึงกับภาษาลาว ภาษาอีสานและภาษาไทดำ การแต่งกายของชาวผู้ไทมีอัตลักษณ์โดดเด่นเฉพาะตัว ผู้หญิงจะนุ่งผ้าซิ่นมัดหมี่และเสื้อย้อมครามพาดสไบสีขาวเป็นเอกลักษณ์ ผู้ชายนุ่งโสร่ง ใส่เสื้อย้อมคราม ซึ่งในอดีตจะนิยมเคี้ยวหมากแต่ปัจจุบันการเคี้ยวหมากก็ลดลงไปมาก แต่ก็ยังสามารถพบเห็นในกลุ่มผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่บางพื้นที่เท่านั้น

“ผู้ไท ไขประตูเล้า” เป็นประเพณีหนึ่งที่สำคัญของชาวผู้ไท ซึ่งคำว่า “ไขประตูเล้า แปลว่า เปิดประตูเล้า หมายถึง เล้าข้าวหรือยุ้งฉางข้าว” ที่เก็บรักษาข้าวไว้กินตลอดชีวิต ในทุกปี ๆ เมื่อหมดฤดูทำนา ในวันออกใหม่ 3 ค่ำ “ขึ้น 3 ค่ำ เดือน 3” หรือในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ชาวผู้ไทจะจัดพิธีสักการะบูชา “ทำขวัญข้าว” บวงสรวงพระแม่โพสพ เพราะมีความเชื่อว่า พระแม่โพสพ รวมถึงผีสางเทวดา ผีบรรพบุรุษ เป็นผู้ดูแลและมอบความอุดมสมบูรณ์ให้แก่ชาวบ้านที่ทำไร่ ทำนา ได้มีข้าวเต็มเล้าไว้กินตลอดทั้งปี

แม่สาคร สีลาวงศ์ อายุ 45 ปี ชาวบ้าน บ้านหนองแคน ต.บุ่งค้า เป็นชาวภูไท เซโปน เล่าว่า “ชาวบ้านส่วนใหญ่ที่มีอาชีพทำนาทำไร่นั้น เชื่อว่าพระแม่โพสพเป็นเจ้าของขวัญข้าว คอยดูแลและปกปักษ์รักษาลูกหลาน ดูแลข้าวที่อยู่ในเล้าให้ไม่มีวันหมด โดยมีคำพูดเป็นภาษาอีสานที่ว่า “ตักบ่ให้บก จกบ่ให้ขอด ให้ลูกหลานกินตลอดปี””

แม้กาลเวลาจะเปลี่ยนไปมาก เทคโนโลยีที่ทันสมัยต่าง ๆ เข้ามามีบทบาทในชุมชน ทำให้ชีวิตความเป็นอยู่ของคนในชุมชนเปลี่ยนแปลงไปบ้าง แต่ชุมชนบ้านนากอก ยังคงรักและหวงแหนความเป็นอัตลักษณ์ประเพณี วิถีความเป็นอยู่ และวัฒนธรรมอันดีงาม ส่งต่อและปลูกฝังค่านิยมอันดีงามให้เด็กและเยาวชนในท้องถิ่นให้คงอยู่สืบไป